Kripto para birimiyle 12 yıl önce tanıştık. Bitcoin ile başlayan bu serüven bugün binlerce "coin" ile devam ediyor. Bunları hemen hemen her şey için kullanabiliriz: Kripto para birimleriyle 7Slots gibi çevrimiçi casino sitelerinde oyun oynayabilir, elektrikli bir araç satın alabilir veya borsada şansınızı deneyebilirsiniz. Peki bu teknoloji gerçekte nasıl çalışıyor? Kripto para birimlerinin “merkezi olmayan” olması ne anlama geliyor? Aşağıda Bitcoin ve diğer kripto para birimlerinin nasıl çalıştığını basitçe açıklıyoruz.
Her Şey Bitcoin ile Başladı
Bitcoin, 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından icat edilen ilk kripto para birimidir. (Bu ismin bir kişiyi mi yoksa bir grubu mu temsil ettiğini hala bilmiyoruz.) Kendine ait bir manifestosu var ve okuduğunuzda hem amacını hem de nasıl çalıştığını anlıyorsunuz:
- Bitcoin, merkez bankaları tarafından basılan ve küresel bankacılık sistemi tarafından manipüle edilebilen geleneksel para birimlerine (Fiat para birimleri adı verilen) bir tepki olarak ortaya çıktı. Amacı, eşler arası bir ağ üzerinden para alışverişi yapmaktır: Bitcoin kullanıcıları, geleneksel bankacılık altyapısını kullanmadan birbirlerine para gönderip alabilirler.
- Bu eşler arası ağa "blockchain" adı verilir. Blockchain'i devasa bir veri tabanı olarak düşünebilirsiniz: Hem Bitcoin kullanıcılarının finansal bilgilerini saklıyor hem de para transferlerinin gerçekleşmesini sağlıyor. “A Kullanıcısı”, “B Kullanıcısı”na para gönderdiğinde blockchain bu işlemi şifreleyerek “node” adı verilen bağımsız sistemler tarafından doğrulayarak aktarımın gerçekleşmesini sağlar. Blockchain incelendiğinde aktarımın gerçekleştiğini görebilirsiniz ancak işlemin taraflarının kimlik bilgilerini görmek mümkün değildir.
- “Madencilik” adı verilen yöntemle yeni Bitcoinler elde ediliyor. Bunu basitçe açıklamak biraz zor ama şifrelenmiş blokların şifrelerinin çözülmesi, bilgisayarların işlem gücünün kullanılması ve bu verilerin blockchain'e eklenerek yeni Bitcoin'lerin oluşturulması olarak düşünebilirsiniz. Başka bir deyişle, Bitcoin bir merkez bankası tarafından basılmıyor veya yönetilmiyor: işlemler ve basım, kullanıcılar ve blockchain'in kendisi tarafından gerçekleştiriliyor.
Ve Sonra Başkaları da Vardı
Bitcoin, kripto para birimlerinin ilk fakat tek örneği değildir. Göreceli başarı elde edildikten hemen sonra blockchain teknolojisini kullanan birçok farklı kripto para ortaya çıkmaya başladı. Bu para birimlerinin kendi blok zincirleri vardı ve birçoğu biraz değiştirilmiş Bitcoin kodu kullanıyordu. Günümüzde Bitcoin dışındaki tüm kripto para birimlerine "alt-coin" (alternatif para) adı verilmektedir. Bunların hiçbiri Bitcoin kadar başarılı ya da yaygın değil ancak bazıları gerçek bir fark yaratmayı başarıyor. Örneğin:
- Bitcoin blok zincirinin bir bloğu işlemesi yaklaşık 10 dakika sürer. Litecoin bu süreyi 2,5 dakikaya indiriyor. Bu nedenle Litecoin transferleri hem daha ucuz hem de daha hızlı tamamlanıyor.
- Ethereum kendi blok zincirinde “akıllı sözleşme” adı verilen bir özellik sunuyor. Bu özellik sayesinde blockchain üzerinde çeşitli uygulamaları çalıştırabilirsiniz. Bunlar otonom uygulamalardır ve önceden belirlenen koşullar sağlandığında belirli bir eylemi otomatik olarak tamamlayabilirler. Aslında bu, Bitcoin'den daha heyecan verici bir teknolojidir, çünkü web sitelerinin ve hatta devasa programların merkezi bir otorite tarafından kontrol edilmeyen blockchain üzerinde çalışmasına olanak tanır - yakın gelecekte bunun birçok örneğini göreceğinizden emin olabilirsiniz. Ethereum, blockchain'i yalnızca finansal transferler için kullanılan dijital bir veritabanı olmaktan çıkarıp bir tür yazılım geliştirme platformuna dönüştürüyor.
Aradığınız Bitcoin Bu Değil
Bitcoin, bankalara ve hükümetlere tepki olarak ortaya çıkan dijital ve şifreli bir para birimiydi ancak günümüzde bu amaçla kullanıldığını söylemek zor. Hepinizin bildiği gibi günümüzde Bitcoin (ve diğer tüm altcoinler) bir “yatırım aracına” dönüştü. Artık kimse bunları para birimi olarak kullanmıyor; borsalarda alınıp satılıyor ve artık "varlık" olarak değerlendiriliyor. Yani ortaya çıkış amaçlarının taban tabana zıt bir şeye dönüşmüşlerdir. Bu durumun uzun süre devam edeceğinden emin olabilirsiniz. Kripto para birimlerinin yarattığı pazar, dünyadaki birçok ülkenin ekonomisinden daha büyüktür. İnsanlar hâlâ bunları alıp satarak milyoner olabiliyor. Dolayısıyla Bitcoin ve diğer kripto para birimleri uzun bir süre varlık olarak kullanılmaya devam edecek, bundan eminiz. Ancak bu “çılgınlığın” eninde sonunda biteceğine de eminiz. Er ya da geç Bitcoin ve diğer kripto para birimlerinin asıl amacını hatırlayacağız. Bunları yalnızca dijital para birimi olarak kullanmaya başladığımızda dünyayı gerçekten değiştirebiliriz: O günü sabırsızlıkla bekliyoruz.